Το σώμα βιολογικά αντιδρά με την έκκριση των ορμονών της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης, που ετοιμάζουν τον οργανισμό αντίστοιχα για πάλη ή φυγή από τον κίνδυνο δημιουργώντας αύξηση του ρυθμού της αναπνοής και της καρδιάς. Μεγάλες ποσότητες οξυγονωμένου αίματος πηγαίνουν στα χέρια και στα πόδια, προκειμένου το σώμα να ετοιμαστεί για δράση με αποτέλεσμα να μειώνεται η ροή του αίματος στον εγκεφαλικό φλοιό.
Στις αντικειμενικές δυσμενείς συνθήκες για τον οργανισμό, η υπερδιέγερση είναι η φυσιολογική άμυνα του οργανισμού, καθώς η φυγή ή η πάλη μπορεί να είναι σωτήριες για την επιβίωση. Γενικά το σώμα είναι φτιαγμένο για να μπορεί να αντιδρά στον κίνδυνο και μπορεί να αντέξει το άγχος της συνεχούς επαγρύπνησης για τον υπαρκτό ή τον ενδεχόμενο κίνδυνο για τουλάχιστον δύο εβδομάδες χωρίς να αποτυπωθεί κάποια ουσιαστική βλάβη στη λειτουργία του. Παράλληλα, ο οργανισμός σε κάποιους εισέρχεται σε κατάσταση παγώματος, που είναι μία τρίτη εναλλακτική ενστικτώδης αντίδραση σε κάποια είδη στο ζωικό βασίλειο, όταν το πάγωμα εξυπηρετεί καλύτερα την επιβίωση, καθώς ο εχθρός είναι είτε πιο δυνατός, άρα δεν μπορεί να παλέψει, είτε πιο γρήγορος, άρα δεν μπορεί να διαφύγει, και έτσι το σημαντικό είναι να μην γίνει αντιληπτός λόγω ακινησίας και συγχώνευσης με το περιβάλλον. Το πάγωμα έχει επίσης μία πραγματιστική βάση όταν το άτομο δεν ξέρει τί να κάνει, ή η κατάσταση έχει μόνο συναισθηματικές προεκτάσεις, όπου η ενεργητική αντίδραση δεν αποδίδει. Όμως, έτσι δεν εκτονώνεται η υπερδιέγερση και αυτό μπορεί να αυξήσει πιο άμεσα την έλευση ψυχοσωματικών εκδηλώσεων και κάποιες φορές, σε συνδυασμό με οργανικές ευαλωτότητες και με ένα ανθυγιεινό τρόπο ζωής, αυτό να αποβεί και πιο επιζήμιο για την λειτουργία του οργανισμού μακροπρόθεσμα.
Άλλωστε, εκτός της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης το σώμα εκκρίνει και την ορμόνη κορτιζόλη, που είναι επιβαρυντική, καθώς αυξάνει την τάση του οργανισμού για φλεγμονές, επιδρά δυσμενώς στο ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά οδηγεί και στη συσσώρευση λίπους κυρίως στην περιοχή της κοιλιάς, όπου το σπλαχνικό λίπος είναι και το πιο επικίνδυνο για την υγεία.
Εάν ο κίνδυνος είναι μόνο συναισθηματικής, ή συμβολικής φύσεως, ή αφορά κάποιο μελλούμενο, ή πόσο μάλλον υποθετικό γεγονός, η ετοιμότητα του οργανισμού για δράση είναι περιττή και δεν υπάρχει δυνατότητα εκτόνωσης μέσω κίνησης. Έτσι το σώμα σιγοβράζει σαν χύτρα ταχύτητας με αποτέλεσμα κάποιες φορές να ξεσπάει ακόμα και σε άσχετες στιγμές, π.χ. όπως στις κρίσεις πανικού.
Τέλος, το σώμα και ο ιδιαίτερα ο εγκέφαλος επηρεάζεται τόσο από δυσμενείς εξωτερικές συνθήκες θορύβου, μολυσμένου αέρα και ακραίων θερμοκρασιών, όσο και από τοξικά συναισθηματικά περιβάλλοντα. Ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου είναι ειδικά πολύ ευαίσθητος στο άγχος που οδηγεί σε σμίκρυνσή του, κάτι προβληματικό καθώς είναι σημαντικός για την επεξεργασία των συναισθημάτων, την αντίδραση στα διάφορα συμβάντα, καθώς και για τον σχηματισμό και την αποθήκευση μνημών, κυρίως όσες σχετίζονται με συναισθηματικές καταστάσεις. Ταυτόχρονα, η ανεπαρκής οξυγόνωση του εγκεφαλικού φλοιού δημιουργεί θολούρα στη σκέψη, την λεγόμενη ομίχλη του μυαλού, που εμποδίζει την νοητική συγκέντρωση, την μάθηση, την μνήμη, την σφαιρική ανάλυση ενός θέματος και την λήψη σωστών αποφάσεων.
Οι αλλαγές στον εγκέφαλο λόγω άγχους έχουν λοιπόν άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στην νοητική λειτουργία και στην ψυχική ισορροπία και μπορούν να οδηγήσουν σε ατυχήματα, προβλήματα συμπεριφοράς, ψυχοσωματικά, καθώς και σωματικές νόσους, εάν διαρκέσουν για αρκετό χρονικό διάστημα χωρίς επίλυση. Η υπερδιέγερση είναι φυσιολογική, ιδιαίτερα όταν σε ένα ήδη πιεστικό περιβάλλον προστίθεται ένας ακόμα ψυχοπιεστικός παράγοντας. Το σώμα βιολογικά αντιδρά με έκκριση αδρεναλίνης, η οποία αυξάνει τον ρυθμό της αναπνοής και της καρδιάς πηγαίνοντας μεγάλες ποσότητες οξυγονωμένου αίματος στα χέρια και στα πόδια, προκειμένου το σώμα να ετοιμαστεί για φυγή ή για πάλη με αποτέλεσμα να μειώνεται η ροή του αίματος στον εγκεφαλικό φλοιό, που δημιουργεί θολούρα στη σκέψη, την λεγόμενη ομίχλη του μυαλού, που εμποδίζει την σφαιρική ανάλυση ενός θέματος και την λήψης σωστών αποφάσεων.
Σε συνθήκες έντασης η μνημονική λειτουργία καθίσταται προβληματική και ανεπαρκής και οδηγεί σε ποικίλης σοβαρότητας σφάλματα, ακόμα και ατυχήματα. Αυτό συμβαίνει είτε η ένταση είναι μόνο συναισθηματική και δημιουργείται υπεροξυγόνωση στο σώμα που οδηγεί σε κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου καθώς μειώνεται η ροή αίματος στα άκρα του σώματος και πηγαίνει στους μύες, είτε είναι απλά ηχητική ένταση που επίσης δημιουργεί υπερδιέγερση με ανάλογη ροή του αίματος προς τους μύες, είτε λόγω κακής οξυγόνωσης του εγκεφάλου από την ρύπανση του αέρα από εστίες καύσης. Η συνολική νοητική απόδοση υποβαθμίζεται λόγω του στρες του οργανισμού και υπάρχει η τάση εστιασμού σε λιγότερα πράγματα, χωρίς την σφαιρική παρακολούθηση των υπολοίπων ενδείξεων, κυρίως οπτικών ή ακουστικών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε λάθη ποικίλης σοβαρότητας. Υπάρχει ακόμη και το φαινόμενο της νοητικής σήραγγας με μία πτυχή της την εσκεμμένη κώφωση, όπου κάποιος δεν ακούει συγκεκριμένες οδηγίες ή ειδοποιήσεις. Είναι συχνά δύσκολο κανείς να σπάσει το φαύλο κύκλο της νοητικής σήραγγας όταν επικεντρώνεται σε ένα γεγονός και δεν κοιτάει την γενικότερη εικόνα. Αν βιώνει κάποιος την νοητική σήραγγα, ο σκοπός είναι αυτό το αίσθημα να περιοριστεί όσο γίνεται χρονικά με την κατάλληλη εκπαίδευση και έτσι αντί να διαρκεί για πολλές μέρες να διαρκεί για κάποιες ώρες ή ακόμα και για μερικά δευτερόλεπτα.
Η θολούρα ή ομίχλη του μυαλού συμβαίνει λοιπόν είτε η ένταση είναι μόνο συναισθηματικής φύσεως είτε είναι μόνο περιβαλλοντική, κυρίως ηχητική ένταση, ή καταιγισμός εικόνων, και ερεθισμάτων, είτε και τα δύο, καθώς λόγω συνεχούς επαγρύπνησης για τον ενδεχόμενο κίνδυνο δημιουργείται, όπως αναφέρθηκε, υπεροξυγόνωση, που οδηγεί σε μειωμένη αιμάτωση και οξυγόνωση του εγκεφάλου, καθώς μειώνεται εν συνόλω η ροή του αίματος από όλα τα άκρα του σώματος για να πάει στους μύες για δράση.
Η υπεροξυγόνωση συμβαίνει πιο ακραία όταν η συναισθηματική ένταση εμπεριέχει ηχητική ένταση με φωνές ή άλλους διαπεραστικούς και κυρίως απότομους και ξαφνικούς ήχους. Οι έντονοι ήχοι δημιουργούν ακόμη και από μόνοι τους υπερδιέγερση του οργανισμού με ανάλογη παραγωγή της επιβαρυντικής κορτιζόλης, αύξηση της υπέρτασης λόγω της ταχυκαρδίας και της μεγαλύτερης ροής του αίματος προς τους μύες, καθώς και αύξηση της χοληστερίνης, που επίσης ανεβαίνει με το στρες, καθώς ο ρόλος της είναι να επιδιορθώνει την ενδεχόμενη φθορά των αγγείων. Ακόμα κι όταν η ηχητική ένταση βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ανθρώπου και την συνηθίζει δεν σημαίνει ότι δεν είναι επιβλαβής και άμεσα και μακροπρόθεσμα, καθώς το άτομο μπορεί να χάσει την ακοή του, για αυτό άλλωστε μπορεί να μην αντιλαμβάνεται την ένταση του ήχου, ή είναι υπό την επήρεια ντοπαμίνης, που κουκουλώνει την αρνητική αίσθηση της υπερδιέγερσης. Οι αρνητικές επιπτώσεις προφανώς μεγεθύνονται όταν οι δυνατοί ήχοι δεν είναι στον έλεγχο αυτού που τους ακούει, όπως αναλύεται εκτενώς στην σελίδα ηχορύπανση – σωματική και ψυχική υγεία.
Τέλος, το άγχος από κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου προέρχεται από την ρύπανση του αέρα από ποικίλες καύσεις και άλλα τοξικά, όπως εξηγείται στην σχετική σελίδα ατμοσφαιρική ρύπανση – σωματική και ψυχική υγεία.
Προφανώς η υπερδιέγερση και η επιβάρυνση του οργανισμού οξύνεται ιδιαίτερα όταν σε ένα ήδη πιεστικό περιβάλλον προστίθεται ένας ή περισσότεροι ψυχοπιεστικοί παράγοντες και όταν αυξάνεται επίσης όχι μόνο η ένταση, αλλά και η διάρκεια ή η συχνότητα των φαινομένων χωρίς να διαφαίνεται διέξοδος απειλώντας άμεσα την βιολογική ή ψυχολογική υπόσταση του ανθρώπου.
|